විකිරණ ආරක්ෂණ සේවා සැපයීමේදී “ද්වතීයික සම්මත මාත්‍රානුමිතික ක්‍රමාංකන සේවාව හා පුද්ගල විකිරණමිතික සේවාවෙහි දායකත්වය”
විකිරණ ආරක්ෂණ සේවා සැපයීමේදී “ද්වතීයික සම්මත මාත්‍රානුමිතික ක්‍රමාංකන සේවාව හා පුද්ගල විකිරණමිතික සේවාවෙහි දායකත්වය”
(Photo credit by top image: Mr.Lahiru Dias, Bottom image: Mr.Priyanga Rathnayaka, SLAEB)
විකිරණ ආශ්‍රිත සේවා සැපයීමේදී විකිරණ සේවකයන්ගේ විකිරණ ආරක්ෂණය ප්‍රමුඛතම අවශ්‍යතාවයකි. විකිරණ සේවකයින්ගේ හා මහජනතාවගේ විකිරණ ආරක්ෂණය වඩාත් ඵලදායිව කළමනාකරණය කිරීම සඳහා යොදා ගනු ලබන අත්‍යාවශ්‍ය සේවාවන් දෙකක් ලෙස ද්වතීයික සම්මත විකිරණමිතික ක්‍රමාංකන සේවාව (Secondary Standard Dosimetry Calibration Service) හා පුද්ගල විකිරණමිතික සේවාව (Personal Monitoring Service) හැඳින්විය හැකිය.
මිනිසාට සංවේදී නොවන ඇල්ෆා, බීටා, ගැමා වැනි අයනීකාරක විකිරණ හඳුනාගෙන, සේවාවන් සැපයීමේදී විකිරණ සේවකයා නිරාවරණය වූ අයනීකාරක විකිරණ ප්‍රමාණය කොපමණදැයි මැන ගැනීම, විකිරණ අනාවරක (Radiation Detectors) භාවිතයේ අරමුණ වේ.
විකිරණ මිනුම් උපකරණ මඟින් ලබාගන්නා පාඨාංක වල නිරවද්‍යතාවය තහවුරු කිරීම සඳහා ඒවා කලින් කලට නිවැරදිව ක්‍රමාංකනය කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. විශේෂයෙන් ම, පුද්ගල ආරක්ෂාව සඳහා යොදාගන්නා මිනුම් උපකරණ, ජාත්‍යන්තර තත්ව ප්‍රමිතීන්ට අනුකූලව ක්‍රමාංකනය කිරීම නියාමන අවශ්‍යතාවයකි. ද්වතීයික සම්මත මාත්‍රානුමිතික ක්‍රමාංකන සේවාව (Secondary Standard Dosimetry Calibration Service) මඟින් විකිරණ මනින උපකරණයේ පෙන්වන අගයන්හි නිරවද්‍යතාවය පිලිබඳ සම්මත විද්‍යාත්මක ක්‍රමවේදයකට අනුකූලව ක්‍රමාංකනය කර, ප්‍රමිති වාර්තාවක් ලබා දෙයි.
උදාහරණයක් ලෙස, ලෝකය පුරා විහිදී ඇති පිළිගත් ක්‍රමාංකන විද්‍යාගාර වලින් එකක් වන ශ්‍රී ලංකා පරමාණුක බලශක්ති මණ්ඩලයේ ද්විතීයික සම්මත මාත්‍රාමිතික ක්‍රමාංකන විද්‍යාගාරය (Secondary Standard Dosimetry Calibration Laboratory), විකිරණ ආරක්ෂණය සඳහා වන ක්‍රමාංකන සඳහා ISO/IEC 17025:2017 අන්තර්ජාතික ප්‍රතීතන සහතිකය ලබා තිබේ. එහි ප්‍රාථමික ප්‍රවිකිරණ සම්මතයන් ලෙස අන්තර්ජාතික පරමාණුක බලශක්ති ඒජන්සිය සහ ප්‍රංශයේ “භාර සහ මිනුම් සම්බන්ධයෙන් වන අන්තර්ජාතික කාර්යාංශය”; BIPM (French Bureau International des Poids et Measures/International Bureau of Weights and Measures) ක්‍රියාත්මක වේ.
පුද්ගල විකිරණමිතික සේවාව යනු, තාප සංදීප්ත විකිරණමිතික යොදා ගනිමින් විකිරණශීලි ද්‍රව්‍ය හා අයනීකාරක විකිරණ නිකුත් කරන යන්ත්‍ර ආශ්‍රිත සේවයේ නියුතු, විකිරණ සේවකයින්ගේ විකිරණ අනාවරණ මට්ටම (Exposed Dose Level) අධීක්ෂණය කිරීමයි. වෛද්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ විකිරණවේදීන්, විකිරණ චිකිත්සකයන්, පිළිකා ප්‍රතිකර්ම වෛද්‍යවරුන්, විකිරණශිල්පීන් මෙන්ම කර්මාන්ත ක්ෂේත්‍රයේ විකිරණශිල්පීන්, ප්‍රවිකිරණ යන්ත්‍ර මෙහෙයුම්කරුවන්, නිර්විනාශක පරීක්ෂණ ශිල්පීන් සහ වෙනත් අයනීකාරක විකිරණ ආශ්‍රිත පර්යේෂණ හා සංවර්ධන ක්ෂේත්‍ර වල සේවයේ නියුතු සේවකයින් සඳහා ජාතික සහ ජාත්‍යන්තර නීති රෙගුලාසි වලට අනූව එම සේවකයන්ගේ ආරක්ෂාව සඳහා ඔවුන් විකිරණ නිරාවරණය පිලිබඳ, පිළිගත් අධීක්ෂණ සේවාවක් යටතේ අධීක්ෂණය වීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. තාප සංදීප්ත විකිරණමිතික මාපක (Thermo-Luminescence Dosimeters/TLDs) යනු, ප්ලාස්ටික් ආවරණයක් යොදා භාවිතයට ගන්නා විකිරණ සංවේදී අනාවරකයකි.
ශ්‍රී ලංකා පරමාණුක බලශක්ති මණ්ඩලයේ විකිරණ ආරක්ෂණ සහ තාක්ෂණික සේවා අංශයට (Radiation Protection and Technical Services Division) අයත් පුද්ගල විකිරණමිතික සේවා විද්‍යාගාරය මඟින්, මෙම සේවාව දීපව්‍යාප්ත සේවාවක් ලෙස ලබා දීම සිදු කරයි. ශ්‍රී ලංකා ප්‍රතීතන මණ්ඩලය මඟින් ISO/IEC 17025:2017 ප්‍රතීතන සහතිකය ලබා ගෙන ඇති මෙම විද්‍යාගාරයේ සමස්ත ක්‍රියාවලියම විගණනයට ලක් කරමින් ගුණාත්මක හා විශිෂ්ට සේවයක් සැපයීම සිදු කෙරේ.