- තනතුරඅධ්‍යක්ෂක - විකිරණ ආරක්ෂණ හා තාක්ෂණික සේවා
- නම ප්‍රසාද් මහකුමාර මහතා
- දුරකථන අංකය 011-207-5232
- ජංගම දුරකථන අංකය071-807-1371
- ෆැක්ස් 011-253-3448
- විද්‍යුත් ලිපිනය prasad@aeb.gov.lk
න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය සහ අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය
න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය(Nuclear Security) යනු වර්තමානය වන විට ඉතා වැදගත් ගෝලීය මාතෘකාවක් බවට පත්ව ඇති ක්ෂේත්‍රයකි. අයහපත් අරමුණු සහ අනවසර භාවිතා කිරීම් වලින් විකිරණ ප්‍රභව සහ ඒවා යොදාගන්නා යන්ත්‍රාගාර ආදියේ ආරක්ෂාව තහවුරු කිරීම සඳහා භාවිතා කෙරෙන සංකල්ප, ක්‍රමවේද, මෙවලම් සහ ක්‍රියාවලීන් න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය යටතේ සාකච්ඡා කෙරේ. ශ්‍රී ලංකාව තුළ න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය පිළිබඳව ප්‍රමුඛතම තාක්ෂණික සහ විද්‍යාත්මක ආයතනය වශයෙන් මණ්ඩලය ක්‍රියාත්මක වේ. විශේෂයෙන්ම, “ඒකාබද්ධ න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතා සහය සැලැස්ම” (Integrated Nuclear Security Support Plan/INSSP) අනුව ශ්‍රී ලංකාව සඳහා “න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතා සහාය මධ්‍යස්ථානය” (Nuclear Security Support Center/NSSC) ලෙස ක්‍රියාත්මක වීම සඳහා අවශ්‍ය සියලුම තාක්ෂණික සහ විද්‍යාත්මක අවශ්‍යතා මණ්ඩලය මේ වන විට සපුරා ඇත.
න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය - න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය අංශ ත්‍රිත්වයක් ඔස්සේ ක්‍රියාත්මක කෙරේ.
- වැළැක්වීම: න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය අභියෝගයට ලක්කළ හැකි සිද්ධියක්ඇති වීමවැලැක්වීමසඳහාගනු ලබනපුර්වෝපායයන් (නීතිසකස්කිරීම, භෞතිකආරක්ෂණපද්ධතියෙදීම සහසම්මත මෙහෙයුම්ක්ර මවේදහඳුන්වාදීම).
- අනාවරණය: න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය අභියෝගයටලක් වූඅවස්ථාවකදී, අදාළවිකිරණශීලීද්ර්ව්යරයඇතිබවටහඳුනාගැනීම.
-
ප්‍රතිචාරදැක්වීම: න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය අභියෝගයටලක් වීමෙන්පසුවතත්ත්වයපාලනයකිරීමටහෝනිවැරදිකිරීමසඳහාගනුලබනක්රි‍යාමාර්ග.
මණ්ඩලය වෙනුවෙන් විකිරණ ආරක්ෂණ සහ තාක්ෂණික සේවා අංශය, පහත වගුවේ සටහන් වන පරිදි එම සියලු අංශ වෙත සේවා සැපයීම සිදු කරයි. එහිදී, අන්තර්ජාතික පරමාණුක බලශක්ති නියෝජිතායතනය (IAEA) විසින් සම්පාදනය කළ මාර්ගෝපදේශ සහ සම්මතයන් ඔස්සේ ක්‍රියාත්මක වීම සඳහා පියවර ගෙන ඇත. එසේම, දේශීය විශේෂඥයන් වශයෙන් එම මාර්ගෝපදේශ යාවත්කාලින කිරීමේ ක්‍රියාකාරකම් වලදී ද අංශයේ විද්‍යාඥයන්ගේ සහය එම ආයතනය වෙත ලබා දීම සිදු වේ.
ප. බ. ම. යෙන් ලබා දෙන සහය සේවා
සේවා පරාසය
වැළැක්වීම
අනාවරණය
ප්‍රතිචාර දැක්වීම
තාක්ෂණික
-
· ජංගම විශේෂඥ සහාය සේවා
· මිනුම් උපකරණ ක්‍රමාංකනය
· සංඥා ඇගැයීම
· අනාවරක පද්ධති සංවර්ධනය
· සම්මත මෙහෙයුම් ක්‍රමවේද සංවර්ධනය
· ජංගම විශේෂඥ සහාය සේවා
· ප්‍රභව ගබඩා කිරීමේ සේවා
· විකිරණ ආරක්ෂණ සේවා
· සම්මත මෙහෙයුම් ක්‍රමවේද සංවර්ධනය
විද්‍යාත්මක
-
වර්ණාවලි විශ්ලේෂණ සේවා
වෝහාරික න්‍යෂ්ටික විද්‍යාව සඳහා විශ්ලේෂණ සේවා
මානව සම්පත්
පාඨමාලා සැලසුම්කිරීම, සංවර්ධනය සහ පුහුණු සැසි පැවැත්වීම
මානව සම්පත් සංවර්ධන සේවා
CBRN කාරක හෙවත්, රසායනික (Chemical), ජෛව විද්‍යාත්මක (Biological), විකිරණශීලී (Radiological) හෝ න්‍යෂ්ටික (Nuclear) අවි යන සමුලඝාතක අවි මගින් මිනිස් ජීවිත තර්ජනයට පත් වීම පසුගිය දශක කීපය පුරාම ලෝකයේ අවධානය යොමු වූ අභියෝගයක් බවට පත්ව ඇත. එබැවින්, මහජනතාවගේ, පරිසරයේ සහ දේපල වල ආරක්ෂාව තහවුරු කරනු පිණිස, එම තාක්ෂණික අභියෝග පිළිබඳව මනා අවබෝධයක් සහ දැනුමක් සතු වීම රටක් වශයෙන් අත්‍යවශ්‍ය කරුණක් බවට පත්ව තිබේ.
CBRN කාරක හෙවත්, රසායනික (Chemical), ජෛව විද්‍යාත්මක (Biological), විකිරණශීලී (Radiological) හෝ න්‍යෂ්ටික (Nuclear) අවි යන සමුලඝාතක අවි මගින් මිනිස් ජීවිත තර්ජනයට පත් වීම පසුගිය දශක කීපය පුරාම ලෝකයේ අවධානය යොමු වූ අභියෝගයක් බවට පත්ව ඇත. එබැවින්, මහජනතාවගේ, පරිසරයේ සහ දේපල වල ආරක්ෂාව තහවුරු කරනු පිණිස, එම තාක්ෂණික අභියෝග පිළිබඳව මනා අවබෝධයක් සහ දැනුමක් සතු වීම රටක් වශයෙන් අත්‍යවශ්‍ය කරුණක් බවට පත්ව තිබේ.
ඒ අනුව, ආරක්ෂක අංශ නිලධාරින්, ඉදිරි-පෙළ නිලධාරින් සහ හදිසි ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ කණ්ඩායම් ආදිය විකිරණශීලී හෝ න්‍යෂ්ටික තර්ජනයකට මුහුණ දිය යුතු ආකාරය පිළිබඳව දැනුම්වත් කිරීම සඳහා වැඩමුළු, පුහුණු සැසි ආදිය පැවැත්වීම, මානව සම්පත් සංවර්ධන සඳහා අංශයේ සක්‍රීය දායකත්වයෙන් කොටසක් වේ.
අනාවරණ ශක්‍යතාවය සහ ක්‍රමෝපායන්වැඩිදියුණු කිරීම
න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවයේ මූලික පියවරක් ලෙස අනවසරයෙන් විකිරණ ප්‍රභව සහ න්‍යෂ්ටික ද්‍රව්‍ය රට තුළට පැමිණීම වැලැක්වීම සඳහා රටටඇතුළු වීමේ තොටුපල තුළ සංවේදී, අධිතාක්ෂණික අනාවරක පද්ධති සවි කිරීම සිදු කෙරේ. ඒ සඳහා ජාත්‍යන්තර ආයතන වල සහයෝගීතාවය ලබාගනිමින් අවශ්‍ය තාක්ෂණික කටයුතු සම්පාදනය කිරීම සහසම්බන්ධීකරණයකිරීම අංශය මගින් සිදු වේ. මූලික වශයෙන්, අනාවරණ උපකරණ මිල දී ගැනීම, අනතුරු සඥා ඇගයීම්ක්‍රම සකස් කිරීම, එම උපකරණ භාවිත කිරීම පිළිබඳව නිලධාරීන් පුහුණු කිරීම, සහ සම්මත මෙහෙයුම් ක්‍රමවේද සකස් කිරීම ආදී කාර්යයන් සඳහා අංශය සිය දායකත්වය ලබා දේ. ශ්‍රී ලංකා රේගුව, ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරිය, සිවිල් ගුවන් සේවා අධිකාරිය, ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය, වෙරළාරක්ෂක බලකාය හා වෙනත් නීතිය බලගැන්වීමේ ජාතික ආයතන සඳහා අංශය විසින් සේවා ලබා දීම සිදු කරයි.
න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය පිළිබඳව ඒකාබද්ධ පර්යේෂණ
ජාතික සහ අන්තර්ජාතික ආයතන (ශ්‍රී ලංකා රේගුව, සිවිල් ගුවන් සේවා අධිකාරිය, අන්තර්ජාතික පරමාණුක බලශක්ති නියෝජිතායතනය) සමග රටේ න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය තහවුරු කිරීමට දායක වන ඒකාබද්ධ පර්යේෂණ ව්‍යාපෘති වල නිරත වීම ද අංශය මගින් සිදු වේ. එමගින්, දේශීය සහ ගෝලීය න්‍යෂ්ටික සුරක්ෂිතතාවය සඳහා අවශ්‍ය විද්‍යාත්මක දායකත්වය ලබා දීම සිදු කෙරේ. මේ වන විට එවැනි ඒකාබද්ධ පර්යේෂණ ව්‍යාපෘතීන් දෙකක් සඳහා, අංශය තම සක්‍රීය දායකත්වය ලබා දෙමින් පවතී.
- J02005: Improved assessment of initial alarms from radiation detection instruments (ව්‍යාපෘතිය සාර්ථකව අවසන් කර ඇත.).
- J02012: Advancing Radiation Detection Equipment for Detecting Nuclear and Other Radioactive Material out of Regulatory Control.
විකිරණශීලී අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ වැඩසටහන
ක්ෂය වීම, උපකරණ දෝෂ, ක්‍රමවේදය කල් ඉකුත් වීම හෝ නීතිමය අවසරපත්‍රයක් නොමැති වීම වැනි හේතු නිසා විකිරණ ප්‍රභවයක් භාවිතයෙන් ඉවත් කිරීමට සිදු විය හැකි ය. එසේ එහි මූලික අරමුණ වෙනුවෙන් ප්‍රභවයක් තවදුරටත් භාවිත කළ නොහැකි වන විට එය “අභාවිත විකිරණ ප්‍රභවයක්” ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ (භාවිතයෙන් ඉවත් කළ එක්ස්-කිරණ ජනක යන්ත්‍ර වැනිවිද්‍යුත්විකිරණජනක අභාවිත ප්‍රභව යටතට නොගැනේ). භාවිතයෙන් ඉවත් කළ නමුත්, එවැනි ප්‍රභවයක් සතු විකිරණශිලීතාවය නිසා එය ඍජු කාර්මිකඅපද්‍රව්‍යයක් ලෙස බැහැර කිරීම කළ නොහැකි ය. එවැනි අභාවිත විකිරණ ප්‍රභව වල ආරක්ෂාව සඳහා ජාතික සහ අන්තර්ජාතික තාක්ෂණික ක්‍රමවේද සහ නීති රෙගුලාසි අනුව සැලසුම් සකස් කළ යුතු අතර, එම ප්‍රභව නිවැරදිව සහ නිරවුල් ව සැකසුම් කිරීම, වාර්තා කිරීම, ගබඩා කිරීම හා ආරක්ෂා කිරීම සිදු කළ යුතු ය.
නියාමන අවසරය සහිතව ක්‍රියාත්මක වන ශ්‍රී ලංකාව සතු එක ම අභාවිත විකිරණශීලී ප්‍රභව ගබඩාව වන “අභාවිත විකිරණ ප්‍රභව සඳහා වන මධ්‍යම ගබඩාව” (Central Disused Radioactive SourceStorage/CDRSS) සංවර්ධනය කිරීම සහ නඩත්තු කිරීම සිදු කරනු ලබන්නේ විකිරණ ආරක්ෂණ සහ තාක්ෂණික සේවා අංශය මගිනි.
රෝහල්, කර්මාන්තශාලා සහ පර්යේෂණ විද්‍යාගාර ආදී විකිරණ ප්‍රභව භාවිතා කරන ආයතනවෙතින් තාවකාලික හෝ ස්ථිර ගබඩා කිරීම් සඳහා විකිරණ ප්‍රභව බාරගැනීම මණ්ඩලය සිදු කරයි. එම ප්‍රභව සැකසුම් කිරීම, තාවකාලික හෝ ස්ථිර ගබඩාකරණය සහ නැවත නිෂ්පාදකයා වෙත යැවීම සඳහා අවශ්‍ය ක්‍රියාමාර්ග මණ්ඩලය විසින් සකස් කරනු ලැබේ.
එසේම, අවශ්‍ය නීතිමය ප්‍රතිපාදන හෝ අවසරය නොමැති වීම නිසා අත්අඩංගුවට පත් කෙරෙන නියාමන පාලනයෙන් තොර විකිරණ ප්‍රභව, නැවත නිෂ්පාදකයා හෝ නිෂ්පාදක රාජ්‍යය වෙතයැවෙන තුරු තාවකාලිකව ගබඩා කිරීම සඳහා අවශ්‍ය පහසුකම් ද මධ්‍යම ගබඩාව මගින් ලබා දීම සිදු වේ.
අභාවිත විකිරණ ප්‍රභව සඳහා වන මධ්‍යම ගබඩාව
පවත්වාගෙන යාම සඳහා අවශ්‍ය වන තාක්ෂණික සහ භෞතික ශක්‍යතාවයන් සංවර්ධනය කිරීම ද අංශය මගින් සිදු කෙරේ. එම ප්‍රභව කළමනාකරණය සඳහා කෙරෙන සැකසුම් කිරීම්, නිර්දූෂ්‍ය කිරීම සහ සුරක්ෂිත ගබඩා කිරීම පිළිබඳව සියලුම වැඩකටයුතු අංශය මගින් සැලසුම් කර ක්‍රියාවට නංවනු ලැබේ.
විකිරණ ප්‍රභව ගබඩා කිරීම සහ කළමනාකරණය කිරීම සඳහා අය කෙරෙන මිල ගණන් එම ප්‍රභවයේ වර්ගීකරණ කාණ්ඩය සහ ප්‍රමාණය(ආවරණය සමග) මත තීරණය වේ. ප්‍රභව වර්ගීකරණය සිදු කෙරෙනුයේ අදාළ ප්‍රභවයේ විකිරණශීලී සමස්ථානිකය සහ සක්‍රීයතාවය අනුව වේ. අභාවිත ප්‍රභවයක් ස්ථිර ගබඩාකරණය සඳහා බාරගැනීමෙන් පසුවනැවත නිෂ්පාදකයා වෙතයැවීම හෝ සුරක්ෂිත ඉවත දැමීම සිදු කෙරෙන තෙක් සමස්ත වගකීම අංශය වෙත පැවරෙන බැවින් එහි සැකසුම් කටයුතු, ඇසිරුම් කිරීම් ආදිය සඳහා වැය වන පිරිවැය පිළිබඳව ද අවධානය යොමු කිරීමෙන්අනතුරුවමිලගණන්තීරණයකරනුලැබේ.